Tính huyết thống qua các thế hệ.

(Ảnh: báo Khánh Hòa online)

 1- Thường huyết thống theo phụ hệ, nghĩa là tính theo phái nam dòng nội. Tiêu biểu là nhiễm sắc thể (NST) Y của tổ dòng nội luôn có mặt ở nam giới.

Huyết thống là tất cả những đặc điểm cơ thể (gen ở trên 23 NST) được di truyền qua các thế hệ. Vì sau mỗi đời, các NST pha trộn khác nhau nên huyết thống mỗi lúc mỗi phai nhạt! Do vậy, nếu chỉ xét trên cặp NST XY thì xác suất sinh trai là ½, nhưng khi tính về huyết thống (toàn bộ gen di truyền) thì xác xuất lúc ấy là một con số khá nhỏ. 

2- Lưu ý rằng phép tính xác suất là dựa trên thống kê, nghĩa là kết luận được rút ra từ số lớn biến cố: Trong một thùng lớn chứa lẫn lộn bi xanh và bi vàng số lượng bằng nhau, phán đoán màu bi mỗi lần lấy ra rất khó đúng, mà tập hợp rất nhiều lần lấy ra, kết quả mới tiến về ½ cho mỗi màu. Bởi thế trong thực tế, vợ chồng đẻ liền mạch dãy con trai hay dãy con gái không phải chyện hiếm. 

Với giao tử có 23 NST (trong bộ 46 NST), mong muốn cho 1 NST (huyết thống) có xác suất là ½, cho 2 NST là ¼… và cho 23 NST là ½^23 (2 lũy thừa 23 hay 8.388.608), nghĩa là mong muốn toàn vẹn 23 NST (huyết thống) khó hơn trúng Vietlott/Mega 6/45. Đương nhiên xác suất để hoàn toàn không có 23 NST (huyết thống) mong muốn cũng hiếm như có huyết thống toàn vẹn. Giữa 2 thái cực ấy, nửa số NST mong muốn có mặt sẽ đạt quanh 50%. 50% còn lại phân bố 2 phía: phía có nhiều hơn nửa NST và phía ít hơn nửa NST. Bởi thế, nói chung chung, riêng tinh trùng cũng chỉ mang trung bình 0,5 huyết thống từ cha!

Và đứa con mang 2 x 23 NST, gồm 23 NST từ mẹ và 23 NST từ cha. Bảo rằng con mang nửa di truyền từ mẹ và nửa di truyền từ cha là đúng, nhưng bảo con mang nửa huyết thống từ cha là chưa đúng, con chỉ mang 0,5 x 0,5 = 0,25 (hay ¼) huyết thống từ cha! 

3- Điều gọi là huyết thống (trong gen di truyền) suy giảm nhanh qua 1 đời khiến việc truyền đời ít có ý nghĩa, có chăng là bảo tồn NST Y với dòng họ. Bởi thế nên pháp luật của đa số quốc gia cũng chỉ tính 3 đời là thân thuộc. Đương nhiên pháp luật không cần tính chi li huyết thống như trên, mà xem sau 1 đời, con ruột được di truyền từ cha mẹ suy giảm ½, cháu (nội ngoại) là ¼. Và sau 3 đời, di truyền của đời chắt chỉ còn 1/8, và tỉ số nầy cũng tương đương người lạ trong quần thể. Ví dụ người châu Á có chung các đặc điểm chung như tóc đen, mắt đen, da vàng, mũi tẹt… 

Ở trên chỉ tính ADN (phân tử cấu tạo nên gen) có trong nhân (là NST). Ngoài ra ADN còn có trong ty thể, mà ADN nầy do nằm trong trứng mẹ nên người con, về nguyên tắc, có nhiều ADN từ mẹ hơn là từ cha, và sau mỗi đời, ADN nầy có khả năng rất lớn là khác đi! 

Ngoài huyết thống, mối liên hệ chặt chẽ là tình cảm: Cha mẹ và con ruột có 3 mối quan hệ, đẻ (huyết thống), nuôi (công sức) và tình cảm cùng chung sống. Như thế chỉ qua 1 đời, mối quan hệ Ông bà và cháu rõ ràng ít mối liên hệ hơn… và cứ thế, với các đời kế sau thì mối quan hệ chỉ còn trên danh nghĩa!

Trương Phú 1/11/2020