Sinh vật khảm là gì? (Chimerism) [Minh họa bài Mẹ đẻ con không cùng ADN]

Ở Ai cập có tượng nhân sư nổi tiếng; đầu người mình sư tử. Tuy thế đấy chỉ là minh họa cho các truyện thần thoại.

Trong đời thực không có chuyện như trên vì bộ gien giữa các loài quá xa nhau. Thỉnh thoảng báo đăng vd heo mũi voi mới sinh, hay người đuôi cá... tất cả chỉ là bào thai phát triển dị dạng.

Sinh vật khảm trong đời thực là sinh vật mang cùng lúc 2 hay nhiều bộ gien khác nhau (gien cùng loài). Tiếng Anh gọi là genetic chimerism.

Các kết hợp của giao tử:

A- Kết hợp 1 tinh trùng + 1 trứng

A1- Đẻ 1 con (1 bánh nhau)

1 tinh trùng + 1 trứng => 1 bào thai = đẻ 1 con.

Đứa con thừa hưởng 50% gien của cha và 50% gien của mẹ.

A2- Đẻ 2 con (2 bánh nhau)

1 tinh trùng + 1 trứng => 1 phôi tách thành 2 phôi rời = đẻ 2 con.

Đây là sinh đôi cùng trứng. 2 đứa sinh đôi cùng 1 bộ gien

A3- Đẻ 2 con dính (2 bánh nhau)

1 tinh trùng + 1 trứng => 1 phôi tách thành 2 phôi rời sau đó dính muộn cạnh nhau = đẻ 2 con.

Như đẻ 2 con, tuy nhiên 2 bào thai có một bộ phận dính liền nhau. Trường hợp nầy đa số dính ít.

A4- Đẻ 1 con nhiều bộ phận hơn (1 bánh nhau)

1 tinh trùng + 1 trứng => 1 phôi tách thành 2 phôi rời sau đó dính sớm = đẻ 1 con.

Một phôi mạnh hơn thành bào thai chính, phôi yếu chỉ phát triển một số bộ phận dính vào bào thai chính, vd trẻ có 3 chân.

Đặc biệt, nếu cùng cơ thể lại có 2 đầu, xem như trẻ song sinh dính nhau.

B- Kết hợp nhiều tinh trùng và nhiều trứng

(đương nhiên mỗi trứng chỉ kết 1 tinh trùng)

B1- Đẻ nhiều con. Thường thấy ở các động vật có nhiều hơn 2 vú. Có thể cùng cha hoặc khác cha.

Người: sinh đôi khác trứng, vd sinh đôi 1 trai và 1 gái. Đa số cùng cha. Cá biệt có sinh đôi khác cha: rụng trứng 2 lần khi gần 2 đàn ông liên tiếp! Trường hợp khác do nhầm lẫn khi thụ tinh ống nghiệm!

B2- Thai nhi dính như mô tả ở mục A3 và A4

B3- Sinh vật khảm

Hai trứng đã thụ tinh, lẽ ra tách rời để phát triển thành 2 cá thể riêng biệt; hai trứng lại dính nhau ngay ban đầu để cùng phát triển nên 1 cá thể hoàn chỉnh.

Kết quả: Sinh vật khảm là sinh vật mang trong mình nhiều hơn 1 bộ gien.

Vì mang 2 hay nhiều bộ gien khác nhau, kiểu hình sẽ thể hiện đa dạng...

Mời các bạn xem một số hình.

Chú mèo có bộ lông ở mặt đen-vàng cưa đôi thật đều. Tuy nhiên điều đó chưa nói lên gì, mới chỉ là gợi ý.

Mắt phải có tròng lục và mắt trái tròng xanh. Đây rõ ràng là biểu hiện của 2 kiểu gien khác nhau. Mèo khảm tiếng Anh gọi chimeric cat.

Chuột khảm chimeric mouse

Đây là trường hợp đặc biệt, con gì có 2 đầu nhưng 2 đầu có 2 bộ gien khác nhau.

*** Đương nhiên ta không nói đến các trường hợp khảm do cấy ghép, vd người thay tim heo, hay chuột mang tai người...

B4- Người khảm Human chimeras

Người khảm thực chất là 2 người anh em (khác trứng) gộp một. Do đó cùng cơ thể nhưng có nơi mang ADN khác nhau.

Có rất nhiều kiểu hình ở người khảm, vd cùng lúc có 2 nhóm máu (mà không sốc) ; hoặc tóc vàng nhưng lông đen. Tuy nhiên đa số người khảm có bộ gien trội chiếm nhiều cơ quan, bộ gien yếu chiếm bộ phận nhỏ.

Mời các bạn đọc lại bài

Vụ án ly kỳ do con không có DNA của mẹ

http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/vu-an-ly-ky-do-con-khong-co-dna-cua-me-2840852.html

Gia đình Karen Keagen ở Boston

Lydia Fairchild, tiểu bang Washington.

Trong bài báo, Lydia là người khảm. Gần như toàn bộ da thịt máu huyết thuộc bộ gien (A), chỉ có buồng trứng, tuyến giáp mang bộ gien (B). Cô đẻ lũ con với 1/2 gien (B); nhưng đi xét nghiệm lại thấy bộ gien (A).

Kỳ lạ nhỉ!