Quốc gia là gì?

1-Thông thường được hiểu như là: quốc = nước, đất nước; gia  = nhà, mọi nhà, là dân chúng. Vậy quốc gia là nước nhà, ý chỉ một dân tộc có một lãnh thổ riêng cùng chính quyền quản lý. Từ kép Hán Việt quốc gia dịch ra là nước nhà với chữ nước là chính (đất nước), nhà là phụ (dân chúng).

2- Tuy nhiên ta phải rõ cấu trúc từ kép Hán Việt: Danh từ chính là danh từ đứng sau. (khác với cấu trúc tiếng thuần Việt). Vậy từ kép quốc gia thì chữ gia là chính mà quốc chỉ là phụ!
Bởi vậy cho nên từ kép quốc gia chính thức dịch thành nhà nước: VNCH gọi Ngân hàng quốc gia Việt Nam thì VNDCCH lại gọi là Ngân hàng nhà nước Việt Nam. Tên gọi nầy vẫn tồn tại cho đến ngày nay.

3- Ý nghĩa hiện hành của từ kép nhà nước, dịch từ kép quốc gia, có nghĩa là chính quyền. Ta nói Nhà nước Việt Nam cũng có nghĩa là Chính quyền Việt Nam. Từ kép nhà nước thuần Việt, dịch sát nghĩa từ Hán Việt quốc gia. Tuy nhiên cần lưu ý gia trong quốc gia là nói đến từng nhà, tập hợp các nhà sẽ thành quốc; trong khi từ kép nhà nước lại không còn nghĩa là nhà nữa, mà lại biến thành chính quyền tối cao.

4- Gia dịch nghĩa là nhà thì đơn sơ quá. Câu "Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ" mà hiểu tề gia = ổn việc nhà thì tầm thường quá! Gia ở đây phải hiểu là gia tộc, là cả một tộc họ hàng trăm, hàng ngàn hay vạn người. Trong một gia tộc lớn như thế, việc tề gia tức là điều phối mọi người trong gia tộc ai ai cũng có việc làm, cơm no áo mặc, giữ gìn hòa khí và đoàn kết mọi người trong gia tộc, làm được việc gia tộc như thế mới có khả năng đảm đương việc nước.

5- Và quốc thì do nhiều gia tộc họp lại, mà gia tộc đứng đầu là vương gia (hay hoàng gia). Đây là tinh thần tiên tiến "Lấy dân làm gốc" của Mạnh tử. Dân giàu nước mạnh, cũng có nghĩa là đặt vị thế dân lên trước, hay gia lên trước; sau đó mới đến nước, hay là quốc. Ta thấy câu Mạnh tử dạy: "Dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh" = dân chúng là nhất, đất nước thứ nhì còn vua = chính quyền = vi khinh = là nhẹ thôi.

6- Vì nghĩa nhà nước đã biến dạng, không những thế dịch nghĩa đề cao chính quyền trước dân chính là phản nghĩa của từ kép quốc gia = nhiều nhà họp thành nước, lấy dân làm trọng. Do đó tôi nghĩ rằng từ kép Hán Việt "quốc gia" không nên dịch vì "dịch là phản"! Và rõ ràng 2 từ quốc gia, ấy là tiếng Việt!